Lorg/Klask/Rechercher/Sairch

mercredi 9 novembre 2016

A nigheann righ nan roiseal soluis

Bidh sinn a' tòiseachadh artaiglean na Ciadain le pìosa bho Carmina Gadelica, Leabhar II (1900), stèidhte air dualchas na Gàidhlig le Alasdair Gilleasbaig MacGilleMhìcheil (1832-1912). 'S e cruinneachadh gu math cliùiteach a th' ann an Carmina Gadelica, làn de h-òrain, bhàrdachd is gach seòrsa orthannan Gàidhealach. 'S dòcha gum bi beagan cliù air an dàn a leanas, air sgàth 's gun robh e ann an Outlander (1991) le Diana Gabaldon, anns a' cheud leabhar, caibideil 16. B' e Seumas (Jamie) ga thuirt gu Claire: "Thou daughter of the king of bright-lit mansions...".
Smaoin MacGilleMhìcheil gun deach an dàn seo a sgrìobhadh le fear de Chlann Dòmhnaill nan Eilean, ach cha robh e cinnteach. Chuir mi stràcan far nach robh (beò, rìgh, thèid) ach cha do dh'atharraich mi speiligeadh nam faclan ged 's e dòigh caran seann a th' ann. Mar sin, b' e ciad an àite ceud, taoghal an àite tadhal is alluidh an àite allaidh. Cuiridh mi na faclan doirbh no seann as dèidh an dàin. NB: chlàraich mi an dàn seo air YouTube, ma tha ùidh agaibh. Tha a' bhidio fodha.


A nighean rìgh nan roiseal soluis,
An oidhche bhios oirnne do bhanais,
Ma 's fear beò mi 'an Dùntuilm
Thèid mi tòirleum da d'earrais.

Gheobh tu ciad bruicean taoghal bruach,
Ceud dobhran donn, dualach allt,
Gheobh tu ciad damh alluidh nach tig
Gu innis àrd ghleannaidh.

Gheobh tu ciad steud stadach, luath,
Ciad bràc bruaill an t-samhraidh,
'S gheobh tu ciad maoilseach maol, ruadh,
Nach tèid am buabhall am Faoileach geamhraidh.

________________________________________________________________________
roiseal soluis: thuirt faclair Dwelly gu bheil sin a' ciallachadh "fine bright light or display of light".
tòirleum: leum bras.
bràc: fiadh a tha fuireach anns an t-sneachd. Bidh feadhainn aca ann an Cairngorm. Beurla: reindeer.
maoilseach: bean an fhèidh.
Faoileach: Faoilteach.

Alasdair Gilleasbaig MacGilleMhìcheil (1832-1912)
Le/Gant/Par William Skeoch Cumming (1864-1929)

Deraouiñ a raimp pennadoù ar Merc'her gant ur barzhoneg tennet diouzh Carmina Gadelica, Levr II 1900), skrivet diwar an hengoun gant Alexander Carmichael (1832-1912). Un dastumadenn vrudet eo Carmina Gadelica, leun a ganaouenn, varzhoneg ha vre c'houezelek. Da'm soñj eo un tammig brudetoc'h ar pezh-mañ peogwir emañ e kentañ romant Diana Gabaldon, Outlander (1991), rannad 16. Seumas (Jamie) eo hen kan da gClaire:
"Thou daughter of the king of bright-lit mansions..."
Soñjal a rae da gCarmichael e oa bet skrivet ar barzhoneg-mañ gant ur penn eus MacDonalded an Inizi, ne oa ket sur avat. M'ho peus c'hoant an destenn e gouezeleg, sellit a-us deomp. Evit un droidigezh, sellit dindan. Troet eo bet diouzh ar gouezeleg en un doare eeun, ha n'em eus ket klasket sevel ur barzhoneg brav e brezhoneg. Kozh eo ar yezh hag a-wechoù e oa ret din tennañ ar ster diouzh troidigezh saoznek Carmichael. NB: enrollet em eus ar barzhoneg gant ur stumm fonetikel war Youtube, emañ da heul.

A verc'h roue ar sklêrijenn vrav skedus
Diouzh an noz m'emañ d'eured ganeomp,
Mard on gour bev e Dintulm
Ez in d'an daoulamm gant profoù dit.

B'ez po kant broc'h a zarempred ar girzhi,
Kant dourgi gell, genidik d'ar stêrioù,
B'ez po kant karv gouez na zeuint ket
Da beurlec'h ar glenoù uhel.

B'ez po kant marc'h stabil, dillo,
Kant karv-erc'h start e-pad an hañv,
Ha b'ez po kant hezez moal, rouz,
N'az int ket d'ar gel e miz Geñver ar goañv.

Diana Gabaldon, Outlander (1991).

Nous crocherons dans les articles du mercredi avec un poème issu du second volume de Carmina Gadelica, Vol. II (1900), un célèbre recueil de chants, poèmes et incantations traditionnelles collecté par Alexander Carmichael (1832-1912). Le poème qui suit est un peu plus célèbre que les autres hors du monde gaélique car il fut employé par Diana Gabaldon dans son roman de 1991, Outlander, au chapitre 16. C'est Jamie qui le récite à Claire : 
"Thou daughter of the king of bright-lit mansions..."
Carmichael attribuait volontiers ce poème à l'un des MacDonald des Îles, sans certitude toutefois. Si vous voulez voir le poème dans sa version originale, je vous pris de remonter vers le texte en bleu (gaélique). Si vous voulez la traduction en français, elle est juste en-dessous. Cette traduction n'est pas du tout, mais alors pas du tout poétique, mais littérale. J'ai traduit directement du gaélique, mais ai utilisé la traduction anglaise de Carmichael pour certains mots et certaines expressions archaïques. NB: J'ai procédé à un enregistrement du poème sur YouTube, avec une transcription phonétique, pour les intéressés.

Ô fille du roi de l'éclatante lumière,
La nuit de tes noces est sur nous,
Et si je suis homme vivant à Dùntulm
J’accouerais vers toi plein de présents.

Tu recevras cent blaireaux habitant les haies,
Et cent loutres brunes nées des ruisseaux,
Tu recevras cent cerfs sauvages
Qui n'iront pas pâturer dans les hautes vallées.

Tu recevras cent étalons fermes et vifs,
Cent rennes intraitables en été,
Et tu recevras cent biches écornées, rousses,
Qui n'iront pas au stalle hivernal en Janvier.

Kirvi-erc'h ar C'hairngorm (Aberdeenshire)
Rennes du Cairngorm (Aberdeenshire)
© Walter Baxter, amañ/ici/here.

We'll stairt wir Wadensday articles wi ae poem frae the second volume o Carmina Gadelica II (1900), ae collection o sangs, verses an cantrips frae the Hielands, gaithert wi Alexander Carmichael (1832-1912). This poem is ae wee mair famous na the rest o the collection acause it wis uised wi Diana Gabaldon in her novel o 1991, Outlander, in chaipter 16. It's Jeamie fa says it til Claire:
 "Thou daughter of the king of bright-lit mansions..."
Carmichael thocht it micht hiv been written wi ane o the MacDonalds o the Isles, bit he wisna siccar. Gin ye wint the Gaelic oreeginal ye can gang up til the pairt in blue. Gin ye wint ae literal version in Scots, gang ablow. It's maistly ae Scots adaptation o Carmichael's English version, bit A pittit ower the poem frae the Gaelic in French an Breton sae A made siccar the Scots translation wis guid an aa. NB: A pittit ae recordin o the verses on YouTube, wi ae phonetic transcrip o't, gin ye're interestit.

Ye dochter o the king o the fine bricht licht.
On the nicht aat yer waddin is on us,
Gin livin man A be in Dùntulm
A will gang scowpin til ye wi gifts.

Ye will get ae hunder brocks dwallers in banks,
Ae hunder broun otters native o burns,
Ye will get ae hunder wild herts aat winna cam
Til the green pasturs o the heich glens.

Ye will get ae hunder steeds stately an cliver,
Ae hunder reindeers dour in simmer,
An ye will get ae hunder hummelled red daes,
Aat winna gang in staas in the Januar o winter.



1 commentaire: