Lorg/Klask/Rechercher/Sairch

dimanche 27 novembre 2016

Am Fèileadh

    Seo an-dràsta pìosa beag mu dheidhinn an fhèilidh. Sgrìobhaidh mi mòran ma dheidhinn anns a' Bhreatnais is anns a' Fhraingis a chionn 's nach eil iomadach neach eòlach air sin ann. Ach 's dòcha gum bi sibhse eòlach air, nach eil? :P
    Chan eil fhios agam càite an dàinig am facal Gàidhlig “fèileadh”, ach 's ann às a' Lochlannais a tha kilt. Bidh grunn a' smaointeachadh gun dàinig am fèileadh ann an Alba lena Lochlannaich, ach chan eil sin cinnteach. Mar a tha fhios agaibh, tha am fèileadh-beag a chìthear an-diugh ann an Alba caran eadar-dhealaichte bhon fhèileadh-mhòr a bha air na daoine ò chionn fada. 'S fhèarr leamsa am fèileadh-mòr mar a chìthear ann am Braveheart, Rob Roy no Outlander. Bidh an t-olann tiugh orra, agus bidh iad mòr gu dearbh: 18 troighean air fhad is 25/30 òirlich a leud. B' e sin an seòrsa fèilidh a bh' aig na Gàidheil mu bhlàr Chùl Lodair (1746). An dèidh sin chaidh am fèileadh air crosad, agus dair a thàinig e airais, bha e diofraichte.
    Chan eilear cinnteach cuin a nochd am fèileadh-beag, ach bidh feadhainn a' smaointeachadh gur b' e Thomas Rawlinson, à Sasann, a rinn a' chiad fhèileadh-beag anns na 1730mh. Bha esan a' fuireach ann an Arra-Ghàidheil agus a' cur fèilidh air, mar chàch ann. Ach smaoinich e nach robh am fèileadh-mòr cho cofhurtail nò pragtaigeach san obair aige, agus ghiorraich e a fhèileadh fhèin. Sin agaibh e, a' chiad fhèileadh-beag a thathar eòlach air. Theagamh gun robh fèilidhean-beaga ron sin, ach chan eil lorg aca ann.
    Chan eilear cinnteach nas motha cuin a nochd a' chiad bhreacan. A-rèir choltais bha breacan aig na Ro-Ceiltich fadò, ceithir mìle bliadhna airais (Elizabeth Wayland Barber, 2000, The Mummies of Ürümchi) agus bha breacan aig daoine Hallstatt (8mh – 6mh RC) mar an ceudna (Jeffrey Banks, Doria de la Chapelle, 2007, Tartan: Romancing the Plaid). 'S ann bhon 3s linn AD a tha a' chiad bhreacan albannach, agus chaidh a lorg anns an Eaglais Bhreac. Agus fiù 's gu bheil mòran bhreacan a th' againn an-diugh gu math ùr, 's e seann-dualchas a th' ann, agus bha breacan aig na Gàidheil ann an 16mh linn agus ron sin.
    Ged nach faicear tòrr dhaoine le fèileadh orra an-diugh, 's math leam gu bheil e cumanta gu leòr fhathast. 'S èibhinn leamsa m'fhèileadh fhìn (breacan Inis Eusa, anns a' Bhreatainn Bhig) a chur orm, agus 's math leam nach eilear ag amharc orm dair a bhios e orm. Bidh cuid dena daoine ag ràdh nach eil am fèileadh mar chuid den chultar albannach an latha an-diugh, ach 's dòcha gum bi iad ag ràdh nach eil an kimono iapanach nas motha...
    Bidh fèilidh aig muinntirean eile an-diugh, agus gu h-àraidh aig na muinntirean ceilteach. Bidh breacanan againne anns a' Bhreatainn Bhig cuideachd, agus tha am fèileadh albannach a' tighinn sna dualchasan againn. 'S math leamsa sin. :)

Bunan is barrachd :
-Scottish Register of Tartans: https://www.tartanregister.gov.uk/ (Beurla).
-Scottish Tartan Authority: http://www.tartansauthority.com/ (Beurla).
-Jeffrey Banks, Doria de la Chapelle, 2007, Tartan: Romancing the Plaid (Rizzoli).
-Elizabeth Wayland Barber, 2000, The Mummies of Ürümchi (Norton & Cie).
-Ma tha ùidh agaibh sna breacanan Breatnach, seo làrach-lìon man deidhinn (agus mu dheidhinn na breacanan frangach): http://www.cramax.fr/pages/pkf1.html
-Seo dòigh airson fèilidh-mòr a chur air: https://www.youtube.com/watch?v=vEmES4-7kvc&t=10s (onestooge, le Christiane & Seán Kinney ).

Tartan Enez Eusa (Ouessant), Breatann-Bheag/Breizh/Bretagne

    Sed amañ gwiskamant hengounel Bro-Skos: ar c'hilt, fèileadh [fe:ləɣ] e gouezeleg. Dont a ra ar ger «kilt» az implijer er yezhoù all eus an daneg, ha dalvezout a ra kement ha... «kilt». Mard eo eus an daneg emañ o tont eo peogwir e soñjer e oa degaset an doare gwiskañ-se gant al Lec'hlenniz (dle. tu eus Bro-Norvej, Bro-Sued ha Bro-Danmark ; Lochlannaich [lɔxləniç] e gouezeleg) e penn-kentañ ar grennamzer. N'eo ket sur peur ez eas da vezañ dilhad Gouezeled Vro-Skos, met gouzout a ouzer e oa implijet a-hed hag a-dreuz an Uheldirioù d'an nebeutañ abaoe an XVIvet kantved. Anvet e oa fèileadh-mòr, da lavarout eo «kilt meur», d'an ampoent, ha disheñvel e oa diouzh ar pezh az anavezer hiziv. Bez e oa ar c'hilt meur ur pezh gloan 18 troatad (5 metrad) a hirder ha 25/30 meutad (65-75 santimetrad) a ledander. Pleget e oa ha lakaet tro-dro d'ar c'horf evel ma weler e Braveheart, Rob Roy pe Outlander. Tev e oa ar gloan, ha ken bras ar c'hilt ma c'helled hen implij evel ur ballenn, a-enep ar glav hag all. Talvoudus hag util e oa, ha tomm ivez. Implijet e oa dre voaz betek ma oa difennet gant ar Saozon e 1746.
    Ar c'hilt evel m'hen gouzer bremañ a zo kalz berroc'h, ha tostoc'h eo ouzh ur vrozh eget ur ballenn. Anvet eo ar fèileadh-beag, pe «kilt bihan». N'ouzer ket peur e teuas àr wel, met tud 'zo a lavar e oa bet ijinet er bloavezhioù 1730 gant Thomas Rawlinson, eus a Vro-Saoz. P'edo o labourat en Argyll, hag-eñ gwisket evel tud ar Vro, e soñjas dezhañ ne oa ket akomot ar c'hilt-meur bewech. Mod-se e verraas ar gwiskamant ha setu penaos e oa graet ar c'hilt kentañ. Evel-just, o vezañ ma ne oa dedennet den ebet gant dilhadoù an Uheldirioù a-raok, n'eo ket sur ha bez e oa eus traoù hañval a-raok Rawlinson. Ar c'hilt bihan an hini eo az implijer hiziv e Bro-Skos ha broioù all.
     Ne c'heller ket kaozeal a-zivout ar c'hilt hep kaozeal a-zivout ar breacan [brjɛxgan], pe tartan, troet e brezhoneg bizig-ha-bizig «brizhan». Bez eo ar brizhan ar patrom hag al livioù a gaver àr ar c'hilt, hag dre voaz e vez brizhanioù disheñvel gant pep kenel ('klan') ha gant pep lec'h. Kozh-Noe eo hervez Elizabeth Wayland Barber (The Mummies of Ürümchi), a skrivas diàr-benn ur wered a seblant bezañ keltiek e Bro-Sina (ya, Bro-Sina) eus 2000 a-raok Krist. Mard eo gwir e oant Kelted (pe rag-Gelted) an dud er wered-se, neuze e ouzer eo bet graet brizhan gant hor hendadoù abaoe pevar mil bloaz ! Seblant a ra e oa graet brizhan gant tud Hallstatt ivez etre an VIIIvet hag ar VIvet kantved rag Krist (Jeffrey Banks, Doria de la Chapelle, 2007, Tartan: Romancing the Plaid). Met o vezañ ma n'on ket ur mailh àr se ne gaozein nemet diàr-benn ar pezh a ouzer e Bro-Skos. Ar pezh brizhan koshañ kavet e Bro-Skos a zeu eus an IIIvet kantved goude Krist ha kavet e oa e Falkirk. Evelato ne gaver ket ar brizhan evel m'hen anavezer hiziv a-raok an XVIvet kantved. D'an ampoent e oa graet gant al livioù a gaved tro-àr-dro, hervez ar plant kavus, ha mod-se e teuas da vezañ arouez ur vro, pe ur c'harter. O vezañ ma oa ar c'heneloù o chom en hevelep tir gwall alies, e teuas tamm-ha-tamm ar brizhan da vezañ arouez ur c'henel. E-pad an XIXvet kantved, gant nevezadur ar sevenadur skosat e teuas brizhanioù nevez-flamm àr-wel, hag hiziv an deiz ez eus miliadoù anezho.
     Ur gwiskamant cheuc'h eo bremañ ar c'hilt evit peurvuiañ ar Skosiz, ha ne vez ket implijet hep heuliañ un nebeud reolennoù. Da gentañ, zoken ma n'eus lezenn ebet a-enep gwiskañ n'eus forzh peseurt brizhan, soñjal a reer eo diseven-mik implijout ur brizhan hep bezañ liammet gantañ. Da skwer, gwiskañ gant brizhan ar MacDonald a gKepoch hep bezañ un ezel eus ar c'henel a vo gwelet gant ar Skosiz evel ur gunujenn. Bezit àr evezh ! Leun a vrizhan all a zo, liammet ouzh lec'hioù pe traoù all, a c'hell bezañ gwisket gant an holl ingal. Da skwer e Breizh hor beus muioc'h eget pemzek brizhan bremañ, dibab 'zo. Gellout a ra da bep Gall ha Brezhon implijout ar brizhan Royal Stewart abalamour d'ar sikour a rojomp d'ar Jakobited e-pad Kad Culloden (1746). An eil dra a zo ne vet ket lakaet ar c'hilt bihan izeloc'h nag uheloc'h eget an daoulin. O vezañ ma n'eus godelloù ebet er c'hilt, implijout a reer ur sporan (yalc'h, sac'hig) a lakaer e-tal ar c'hilt. M'emeur o vont d'un eured, pe d'ur c'hendarvoud cheuc'h, lakaet e vo ivez osan (loeroù) hag ur chupenn vrav.
     Hiziv an deiz ne wisk ket peurvuiañ ar Skosiz gant ur c'hilt er vuhez bemdeziek, met normal eo gwelout unan o vont gwisket kement-se, pe en ur mod cheuc'h pe da bakañ ur banne. Pa'z on gwisket gant va c'hilt (brizhan Enez Eusa), da skwer, ne ra an dud vern ouzhin. Evelato ez eus tud e-touez ar Skosiz a soñj dezho eo sot ar gwiskamant-se, ha n'eo ket «e-barzh sevenadur Bro-Skos a-vremañ». Evel-just ez eus lod anezho erruet skuizh gant an douristed o lakaat kiltoù vil ha marc'had-mat àrno d'ober goap, ha tud tro-dro ar bed o soñjal n'eus er Vro nemet wiski ha kiltoù. Hogen, lavarout n'eo ket ar c'hilt gwiskamant Bro-Skos a vefe evel lavarout n'eo ket ar djellaba ur gwiskamant arabek, nag ar c'himono ur gwiskamant japanat.

     Hag ar c'hilt er-maez Bro-Skos, neuze ? Implijet e vez gant Amerikaned ha Kanadianed a-orin iwerzhonat pe skosat da ziskouez oc'h identelezh, ha brizhanoù 'zo e pep bro. Er broioù keltiek eo brasoc'h an implij avat, gant brizhanoù a-leizh e Breizh, Bro-Iwerzhon, Bro-Gembre, Enez-Vanav ha Kerne-Veur. N'ouzer ket ha gwisket e oa an Iwerzhoniz gant kiltoù biskoazh, hogen eo bet e sevenadur ar vro abaoe diwezh an XIXvet kantved d'an nebeutañ. E Breizh ne seblant ket bezañ bet implijet a-raok an XXvet kantved, digant levezon Bro-Skos, met o vezañ n'anavezer ket ar pezh a wiske hor hendadoù, diaes eo lavarout. E Plougastel-Daoulas, da skwer, e weler tud gant seurt kiltoù àr ar c'halvar. Sur eo un dra avat : ar c'hilt mod Skos na oa gwisket ganeomp gwech ebet. Hogen e teu da vezañ ur perzh eus hor sevenadur hiziv, ha drant on-me da wiskañ gant brizhanoù Breizh : kled eo, tomm eo, brav eo hag un arouez a identelezh etrekeltiek. Cheñch a ra pep hengoun ha pep sevenadur, ha degemer a ran ar gwiskamant-se e Breizh laouen.

Mammennoù ha liammoù :
-Scottish Register of Tartans: https://www.tartanregister.gov.uk/ (Saoznog).
-Scottish Tartan Authority: http://www.tartansauthority.com/ (Saoznog).
-Jeffrey Banks, Doria de la Chapelle, 2007, Tartan: Romancing the Plaid (Rizzoli). (Saoznog)
-Elizabeth Wayland Barber, 2000, The Mummies of Ürümchi (Norton & Cie). (Saoznog)
-Mard oc'h dedennet gant brizhanoù Breizh ha Bro-C'hall: http://www.cramax.fr/pages/pkf1.html
-Setu penaos lakaat ur c'hilt meur: https://www.youtube.com/watch?v=vEmES4-7kvc&t=10s (onestooge, gant Christiane & Seán Kinney ).

Am Fèileadh-Mòr / Ar C'hilt meur / Le grand kilt

     Aujourd'hui nous allons parler du vêtement traditionnel écossais : le kilt, ou fèileadh [fe:ləɣ] en gaélique. Le mot « kilt » nous vient du danois, et signifie dans cette langue... kilt. On pense que l'origine danoise du mot est dû au fait que ce sont les Vikings (Lochlannaich [lɔxləniç] en gaélique) qui l'introduisirent dans le pays au début du Moyen Âge. On ne sait pas vraiment quand le kilt devint le vêtement de choix des Gaéls d’Écosse, mais on sait qu'il était porté à travers les Hautes Terres au XVIe siècle. À l'époque on l'appelait en gaélique fèileadh-mòr, c'est-à-dire « grand kilt », et il était bien différent de ce que nous connaissons aujourd'hui. Le grand kilt est une couverture de laine de 18 pieds (5 mètres) de long et 25/30 pouces (65-75 centimètres) de large. Il est plié est enroulé autour du corps comme on le voit dans Braveheart, Rob Roy ou Outlander. La laine est épaisse, et le kilt tellement grand qu'il peut servir de couverture, et contre les intempéries. Il est chaud, pratique et utile. C'était le vêtement normal des Highlanders jusqu'à son interdiction par les autorités britanniques après 1746.
     Le kilt que nous connaissons aujourd'hui est bien plus court, et plus proche d'une jupe que d'une couverture. On l'appelle fèileadh-beag, « petit kilt ». Sa date de naissance n'est pas certaine, met certains disent qu'il fut inventé dans les années 1730 par un anglais, Thomas Rawlinson. Alors qu'il travaillait en Argyll, et lui de s'habiller comme les locaux, il réalisa que cette énorme couverture n'était pas toujours des plus pratiques. Ainsi, il raccourcit le vêtement et voici comment le kilt moderne fut né. Bien évidemment, étant donné que personne ne s'intéressait aux vêtements gaéliques à l'époque, on ne sait pas si de tels kilts existaient déjà avant Rawlinson. Quoiqu'il en soit, ce petit kilt est celui aujourd'hui en usage en Écosse et au-delà.
     Nous ne pouvons évidemment pas parler du kilt sans parler du breacan [brjɛxgan], ou tartan. Le tartan est le motifs et les couleurs qui apparaissent sur le kilt, et il est aujourd'hui normal de distinguer les clans par leurs tartans. Selon Elizabeth Wayland Barber (The Mummies of Ürümchi), le tartan chez les Celtes est très ancien, comme elle le dit dans son ouvrage écrit sur un cimetière aux apparences celtiques en Chine (oui, Chine) de 2000 av. JC. Si les occupants de ces tombes étaient vraiment des Celtes (ou proto-Celtes), alors on peut dire que nous autres Celtes sommes fans de tartan depuis au moins 4000 ans ! Il semblerait que les populations celtiques d'Hallstatt étaient aussi amatrices de tartan entre le VIIIe et le VIe siècle avant l'ère chrétienne (Jeffrey Banks, Doria de la Chapelle, 2007, Tartan : Romancing the Plaid). Toutefois, n'étant pas un expert, je me contenterai de ce que l'on sait sur la présence du tartan en Écosse. Le plus vieux bout de tartan trouvé dans le pays date du IIIe siècle après JC et fut trouvé à Falkirk. Ceci étant dit, le tartan tel que nous le connaissons aujourd'hui, avec sa symbolique clanique, n'apparut qu'au XVIe siècle. À cette époque, il était fait avec les couleurs qu'on trouvait dans les environs, selon les plantes disponibles, et ainsi chaque tartan en vint à être spécifique à une région ou une paroisse. Sachant que les clans avaient tendances à vivre au même endroit, les tartans devinrent peu à peu associer à eux. Au cours du XIXe siècle, avec le renouveau de la culture écossaise, de nouveaux tartans furent inventés et on en trouve aujourd'hui des milliers.
     Pour beaucoup d’Écossais, le kilt est aujourd'hui un vêtement chic réservé aux grandes occasions, et on se doit donc de respecter quelques règles. Tout d'abord, bien qu'il n'y ait aucune loi concernant le tartan que l'on peut porter, le fait de se vêtir d'un kilt dans un tartan auquel on n'est pas personnellement connecté est considéré comme extrêmement irrespectueux. Par exemple, porter le tartan des MacDonald de Kepoch sans être membre du clan sera vu par beaucoup d’Écossais comme une insulte à leur culture. Soyez prudent ! Il existe beaucoup d'autres tartans connectés à des lieux ou d'autres idées et groupes qui peuvent être employés par tous. Par exemple, la Bretagne dispose désormais de plus d'une quinzaine de tartans rien qu'à elle, la Normandie a le sien, ainsi qu'Aubigny-sur-Nère, ancienne ville écossaise en France. Chaque Breton et Français peut librement porter le Royal Stuart en raison du soutien du roi de France Louis XV à la cause Jacobite à la bataille de Culloden (1746). Une autre chose à laquelle il faut faire attention est le fait que le petit kilt doit tomber pile au milieu du genou, ni plus haut, ni plus bas. Sachant qu'il n'y a pas de poches dans un kilt, on utilise également un sporan (bourse) que l'on met devant le kilt. Si l'on se rend à un mariage ou une grande occasion, on s'équipe aussi de osan (des grandes chaussettes) et d'une jolie veste.
De nos jours la plupart des Écossais ne portent pas le kilt comme vêtement quotidien, mais il est normal de voir des gens ainsi vêtu, que ce soit pour un événement particulier ou pour aller faire leurs courses. Lorsque je porte mon kilt (tartan ouessantin), par exemple, la plupart des gens m'ignorent complètement, car c'est naturel. Il existe toutefois certains Écossais qui trouvent ce vêtement stupide et n'ayant pas sa place dans la culture écossaise contemporaine (celle des pantalons, des accents américains et du pétrole). Bien sûr, beaucoup d'entre eux sont simplement arrivés fatigués avec les touristes portant des kilts bon-marchés pour se moquer, et des clichés voulant que chaque habitant de Calédonie porte le kilt en buvant du whisky. Cependant, dire que le kilt n'est pas le vêtement de l’Écosse reviendrait à dire que la djellaba n'est pas un vêtement arabe, ou le kimono un vêtement japonais.
     Et le kilt hors d’Écosse alors ? Il est porté par des Américains et des Canadiens d'origine irlandaise ou écossaise afin d'affirmer leur identité, et il existe des tartans dans presque tous les pays. Le port du kilt est évidemment beaucoup plus répandu dans les pays celtiques, avec une belle collections de tartans bretons, irlandais, gallois, mannois et corniques. On ne sait pas si les Irlandais portaient le kilt, met celui-ci a intégré la culture du pays au XIXe quoiqu'il en soit. En Bretagne il ne semble pas apparaître avant le XXe siècle, sous l'influence écossaise, mais ne sachant pas ce que portaient nos ancêtres, on n'est pas pour dire. À Plougastel-Daoulas, par exemple, on voit des hommes portant des sortes de kilts sur le calvaire. Une chose est certaine cependant : le kilt écossais avec ses tartans et compagnie ne fut jamais porté en Bretagne auparavant. Ceci dit, il intègre peu à peu notre culture contemporaine, et je suis personnellement heureux de porter des tartans bretons : c'est confortable, chaud, beau et un symbole de notre identité celtique contemporaine. Les traditions changes, comme les cultures, et j'accueille avec joie ce nouveau vêtement chez nous !

Sources et liens :
-Scottish Register of Tartans: https://www.tartanregister.gov.uk/ (Anglais).
-Scottish Tartan Authority: http://www.tartansauthority.com/ (Anglais).
-Jeffrey Banks, Doria de la Chapelle, 2007, Tartan: Romancing the Plaid (Rizzoli). (Anglais)
-Elizabeth Wayland Barber, 2000, The Mummies of Ürümchi (Norton & Cie). (Anglais)
-Si vous êtes intéressés par les tartans bretons et français: http://www.cramax.fr/pages/pkf1.html
-Comment enfiler un grand kilt: https://www.youtube.com/watch?v=vEmES4-7kvc&t=10s (onestooge, par Christiane & Seán Kinney ).

Royal Stewart
     A thocht A'd scrap ae wee airticle on the kilt acause folks are aye cuirious aboot it. A hope ye ken aboot it yersel, acause it's yer culture, richt? :P
    A dinna ken faur frae came the Gaelic fèileadh [fe:ləɣ], bit the wird "kilt" is ae danish ane meanin... kilt. It micht hiv been brocht til Scotland wi the Vikings, bit naebody's siccar. The wee kilt we hiv the-day wisna aye the ane in uise aroond here, an folks uised for tae be dressed wi the fèileadh-mòr, or "great kilt". It wis 18 feet lang an 25/30 inches wide, an ye'd pit it aroond yersel sic as ye see in Braveheart, Rob Roy or Ootlander. It wis gey werm an practical, bit it wis forbidden aifter 1746. Fan the ban wis liftit, the kilt came back as fit we ken the-day.
     It's nae siccar faur frae came the fèileadh-beag, the wee kilt aat's worn in Scotland nu. The first ane we ken aboot wis inventit by Thomas Rawlinson, ae Sassenach faa wis bidin in Argyll in the 1730s. As he wis weel integratit (wad it nae be nice gin ilka Sassenach cad div siclike thir days?) wi the local folks, he wis wearin ae kilt an aw. Bit he thocht it wis ower muckle for work files, an he shortened it. Meebee thare uised for tae be wee kilts afore him, bit we hiv nae record.
    We dinna ken naither fan did the first tartan kythed. Gin the mummies o Ürümchi (China) are (proto)Celtic as some say, syne the Celts hiv been weirin tartan for 4000 years (Elizabeth Wayland Barber, The Mummies of Ürümchi)! Bit onygate, tartan his been fund for the Hallstatt (8th an 6th centuries afore Christ) period, filk mean aat it's gey auld (Jeffrey Banks, Doria de la Chapelle, 2007, Tartan: Romancing the Plaid). The auldest piece o tartan fund in Scotland wis at Falkirk, an dates frae the 3rd century AD. An we ken it wis in uise widely at least by the end o the Middle Ages, gin nae afore aat. Sae aatho mony modern tartan hiv been made in the 19th century, thay are frae aen aulder tradition.
     Thou ye dinna see mony ae ane wi ae kilt thir days, A like aat it's common eneuch. A like tae pit ma een kilt (Enez Eusa tartan, ae Breton ane) an it's nice fan folks dinna leuk at ye acause weirin ae kilt is juist sae normal. A heard some folks say aat the kilt wis stupid an hid nae place in modern Scotland, bit A jalouse thay think the kimono his nae place in Japan aither, an wint aabody tae spik the Queen's English (gin nae US English) an div aa things like ae guid wee Brit/American.
Ither folks hiv kilts an tartans the-day, especially in ither Celtic kintras. We hiv mony a tartan in Brittany for exemple, an some Scottish weys are becamin part o wir culture athoot pushin oot the rest.

Tae ken mair:
-Scottish Register of Tartans: https://www.tartanregister.gov.uk/ (English).
-Scottish Tartan Authority: http://www.tartansauthority.com/ (English).
-Jeffrey Banks, Doria de la Chapelle, 2007, Tartan: Romancing the Plaid (Rizzoli).
-Elizabeth Wayland Barber, 2000, The Mummies of Ürümchi (Norton & Cie).
-Gin ye're interestit wi Breton an French tartans, here's a wabsteid (in French) aboot them: http://www.cramax.fr/pages/pkf1.html
-Here's fit wye tae pit ae great-plaid on: https://www.youtube.com/watch?v=vEmES4-7kvc&t=10s (onestooge, wi Christiane & Seán Kinney ).

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire