Lorg/Klask/Rechercher/Sairch

mercredi 16 novembre 2016

Càrn nan Ceilteach

Seo a-nis seann-fhacal an Ciadain. 'S e seann-fhacal goirid a th' ann, ach bha mi a' smaointeachadh air a chionn 's gun robh mi a' bruidhinn ma dheidhinn ri caraid o chionn mìos. Bha sinn ann am Baladair (Cairngorm, Siorrachd Obar Dheathain) agus sinne a' coiseachd air Creag Coillich (taobh dheas den bhaile). Ràinig sinn mullach a' chnuic agus bha lèirsinn sgiamhach againn a dh'aindeoin a' cheòtha is an sgòthan - no tapadh leotha. Tha càrn air mullach Creige Coillich, agus mar 's còir, chuir mise clach air. 'S ann às an Fhraing a tha mo charaid, agus dh'fheòraich i dhomh gu dè bha mi a' dèanamh. "Bu chòir clach a chur air càrn dair a thathar a' dol seachad, a-rèir an dualchas anns a' Bhreatainn Bhig is ann an Alba. Sin no bidh mì-àgh ort," arsa mise. Mar sin, chuir ise clach air mar an ceudna. Bithear a' cur clach air càrn air dà adhbhar: 1) ma 's e càrn fir/tè/rud dona a th' ann, airson a' mhì-àigh a chur air falbh ; 2) ma 's càrn fir/tè/rud math a th' ann, mar chomharradh spèise. Co-thiù, bithear a' cur cloiche air càrn daonnan. Seo an t-seann-fhacal ma-thà: ma tha spèis mhòr air cuideigin, nò ma thuirt/rinn cuideigin rud glè mhath, 's urrainnear a ràdh:

Cuiridh mi clach 'ad chàrn. [kuri mi klax at xa:rn]
Lakain ur maen àr da garn.
Je mettrai une pierre sur ton cairn.
A'll pit ae stane on yer carn.

Mar sin, theirear gum bi spèis againn air an fhear/tè cho fad 's a bhios bainne geal aig boin dhuibh.

Càrn Creige Coillich, 13/10/2016
Fañch Bihan-Gallic.
Sada a-us krennlavar ar Merc'her - na vo ket anvet kement-se. Ur c'hrennlavar berr eo, hag edon o soñjal ennañ en ur gounaat ur gomz am boa gant ur geneilez miz 'zo. Edomp e Baladair (Cairngorm, kontad Aberdin) ha ni ha bale àr Creag Coillich (tu-dehoù ar gêriadenn). Pan errujomp àr varr ar menez (ar bre, kentoc'h) hor boe ur sell brav meurbet daoust d'al luc'henn - pe a-drugarez dezhi. Emañ ur c'harn àr varr Creag Coillich, ha me ha lakaat ur maen àrnañ. Va c'heneilez, ur c'hallez anezhi, a c'houlennas din an abeg. "Dav eo lakaat ur maen àr ur c'harn pa dremener e-biou dezhañ e hengounioù Breizh ha Bro-Skos. A-hend-all e vo an drougaviz àrnomp," emezon. Hag hi ha lakaat hi maen ivez. Er broioù keltiek ez eus daou abeg d'ober kement-se : 1) ma oa bet savet ar c'harn d'un nen pe d'un dra zrouk, a-benn kas kuit an drougaviz ; 2) ma oa bet savet ar c'harn d'un nen pe d'un dra vat, a-benn diskouez doujañs. N'eus forzh penaos e lakaer ur maen àr ar c'harn atav. Ar c'hrennlavar e-unan az implijer pa zoujer unan bennak pe pa lavar/ra unan bennak un dra a zellez un doujañs peurbadel, cho fad 's a bhios bainne geal aig boin dhuibh (keit ma roio ar vuoc'h zu laezh gwenn).

Mullach Creige Coillich, 13/10/2016
Fañch Bihan-Gallic
Voici au-dessus le proverbe du mercredi (je ne vais tellement pas l'appeler comme ça). C'est un proverbe court, mais j'y pensais en me remémorant une conversation avec une amie il y a un mois. Nous étions à Ballater (Cairngorm, conté d'Aberdeen) et nous de marcher sur Creag Coillich (au sud du village). Nous atteignîmes le sommet d'où nous eûmes une très belle vue en dépit des nuages et du brouillard - ou devrais-je dire, grâce aux nuages et au brouillard. Au sommet de Creag Coillich se dresse un cairn, et j'y ajoutai donc une pierre. Mon amie, française, me demanda la raison du geste, et moi d'expliquer. "Il faut toujours mettre une pierre sur un cairn lorsqu'on en croise un, selon les traditions bretonnes et écossaises. Autrement on attire le mauvais œil," dis-je. Et elle de mettre sa pierre sur l'édifice. Dans les pays celtiques il existe deux raisons pour mettre une pierre sur un cairn : 1) si ce cairn fut dressé pour une personne ou une chose mauvaise, afin d'éloigner la mauvaise fortune ; 2) si ce cairn fut dressé pour une personne ou une chose bonne, comme marque de respect. Quoiqu'il en soit, on met toujours une pierre sur un cairn. Le proverbe en lui-même s'applique lorsque l'on respecte énormément quelqu'un, ou que quelqu'un fait ou dit quelque chose qui mérite un respect éternel, cho fad 's a bhios bainne geal aig boin dhuibh (aussi longtemps que la vache noire donnera du lait blanc).

Abuin is the sawe o Wadensday, tho A'll nae caa it aat. It's ae short sawe, bit A wis thinkin aboot it file myndin ae talk A hid wi ae friend ae month aby. We war in Ballater (Cairngorm, Aiberdeenshire) an walkin on Craig Coillich (south o the toon). Fan we reakit the tap we hid ae bonnie view maugre o the rouk - or thanks til it. Thare's ae cairn thare, sae A pittit ae stane on it. Ma friend, fa's frae France, speired at me fit wye A did aat, sae A expleenit ye maun aye pit ae stane on ae cairn in Breton an Scottish traditions, or ye'll bring the ill-ee on ye. Sae she pittit her een stane an aa. In Celtic kintras we hiv twa raisons tae pit ae stane on ae cairn: 1) gin the cairn wis made for ae body or ae thing aat wis ill, ye pit ae stane tae send awa the ill-ee ; 2) gin the cairn wis made for ae body or ae thing aat wis guid, ye pit ae stane as ae merk o respect. Onygate, ye aye pit ae stane on ae cairn. The sawe itsel is said fan we hiv muckle respect for ae body, or fan ae body says or daes ae thing aat desers ayebidin respect, cho fad 's a bhios bainne geal aig boin dhuibh (sae lang as the black cou will gie fite melk).

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire